Duurzaamheid en groen

Een energiezuiniger leven

Minder gebruik van energie is net zo belangrijk als het duurzaam opwekken van energie. Daarom zetten wij in op het verminderen van de vraag door maatregelen te stimuleren die het energiegebruik omlaag brengen. Onder andere nieuwe apparaten, energiezuinige verlichting en isolatie en veel meer maatregelen verhogen het comfort en verlagen de vraag en de kosten. Warmteverbruik is de grootste energiekostenpost binnen de stad en het terugdringen hiervan is van cruciaal belang voor het halen van onze duurzaamheidsdoelen. Tegelijkertijd worden de slechtst geïsoleerde huizen vaak bewoond door de mensen met de laagste inkomens en hebben veel Utrechters een te hoge energierekening. Zonnepanelen op daken is een goedkope en duurzame energiebron. Toch is slechts een beperkt deel van de geschikte daken in Nederland bedekt met zonnepanelen. Hoge aanschafkosten zijn vaak een groot obstakel. De gemeente moet daarom een veel grotere rol gaat spelen in het helpen van huishoudens om zonnepanelen op hun daken te krijgen.

Dit gaan we doen:

• Alle huizen in Utrecht hebben uiterlijk in 2040 minimaal een energielabel B.
• Nieuwe woningen bouwen we alleen nog energieneutraal. De gemeente maakt hiervoor wijkgerichte plannen.
• Bij bestaande woningen stellen we een 50/50-regeling voor: 50% van de kosten voor isolatie komt vanuit een subsidie en 50% kan bekostigd worden vanuit een gunstige lening waarvan de afbetaling ruimschoots gedekt wordt door de lagere energiekosten. Milieuwinst wordt op deze manier gecombineerd met een comfortabeler huis en een lagere energierekening.
• De gemeente verschaft renteloze leningen voor zowel de aanschafkosten als de installatiekosten van zonnepanelen. Daarnaast zal de gemeente zelf actief en wijkgericht het initiatief nemen om huishoudens hierin mee te krijgen. Doordat zonnepanelen gemiddeld 25 jaar meegaan en zichzelf na 6 tot 9 jaar hebben terugbetaald, kunnen huishoudens de kosten langzaam aan de gemeente aflossen. Als de lening is terugbetaald zijn de zonnepanelen van de bewoners zelf, net als de opbrengst. We organiseren voorlichtingscampagnes om het gebruik van zonnepanelen te stimuleren.
• Er komen energieambassadeurs. Dit zijn inwoners die vooropgaan in het verduurzamen van hun huis. Zij gaan de wijken in om buren te stimuleren ook te verduurzamen, met behulp van de gemeente.
• Er komt een Utrechts Fonds voor Verduurzaming. Wie zijn huis wil verduurzamen, maar daar geen geld voor heeft, kan tegen gunstige voorwaarden bij het fonds terecht voor een renteloze lening.
• We monitoren en bestrijden energiearmoede. Daarbij brengen we in kaart waar huishoudens met lage inkomens in slecht geïsoleerde woningen leven. We zetten ons in voor spoedige verduurzaming van deze woningen. Dat doen we bijvoorbeeld door eigenaren van slecht geïsoleerde woningen actief te benaderen, met hen in gesprek te gaan en hen financieel en praktisch te ondersteunen. Daarbij gaat bijzondere aandacht uit naar woningeigenaren die hun woning particulier verhuren. Particuliere verhuurders zijn vaak minder gemotiveerd om een woning te verduurzamen, omdat het voordeel van verduurzaming bij de huurder terechtkomt.
• Met de Utrechtse woningbouwcorporaties maken we afspraken over verduurzaming van slecht geïsoleerde corporatiewoningen. Uitgangspunt is dat de woningen van huishoudens waar de dreiging van energiearmoede het grootst is, als eerste aan de beurt zijn.
• Er komen energiecoaches die huishoudens met lage inkomens helpen om hun energielasten te verlagen. Met kleine ingrepen kunnen Utrechters vaak al energie besparen. Denk bijvoorbeeld aan dubbel glas en spouwmuurisolatie. De energiecoaches delen aan alle Utrechters met een laag inkomen een energiebox uit. Hierin zitten duurzame producten zoals ledlampen, een waterbesparende douchekop en tochtstrips om het huis direct energiezuiniger te maken.
• We maken het mogelijk dat inwoners met een laag inkomen hun oude energieslurpende witgoed voor energiezuinige varianten kunnen omruilen.
• De gemeente als organisatie gaat het goede voorbeeld geven en zal in 2030 klimaatneutraal zijn.

Verduurzamen doen we collectief

De verduurzaming van onze energievoorziening is bij uitstek een maatschappelijke en collectieve opgave. We beschouwen (de infrastructuur van) onze energie dan ook als een nutsvoorziening en pakken het zeggenschap over de warmtenetten in onze gemeente terug.

Dit gaan we doen:

• Wanneer er in een wijk renovatieprojecten op stapel staan en/of de straat wordt opengebroken koppelen we daar direct energiebesparende en/of energie opwekkende oplossingen aan: we vervangen de riolering en tegelijkertijd leggen we een warmtenet aan.
• We kiezen voor een collectieve (wijk)aanpak bij de verduurzaming van woningen. Wanneer een woningcorporatie al haar sociale huurwoningen in een wijk gaat verduurzamen, willen we dat alle woningen, dus ook de vrije sector-huurwoningen en de koophuizen in die wijk worden verduurzaamd. Dit is goedkoper en iedereen kan gemakkelijk meedoen.
• De gemeente stelt onder gunstige voorwaarden krediet beschikbaar, zodat bewoners en particuliere verhuurders de verduurzamingsinvestering via de besparingen op hun energielasten terug kunnen betalen.
• We verduurzamen de huizen die er het slechtst aan toe zijn als eerste.
• Geschikte daken van loodsen en kantoorpanden worden duurzaam gebruikt. We verplichten de eigenaren om de daken van deze panden in te zetten voor de opwek van hernieuwbare energie en/of klimaatadaptatie, tenzij dit onevenredig bezwarend is.

Opbrengsten van zon en wind naar inwoners

Utrecht moet zijn eerlijke bijdrage leveren aan de energieopwekking met duurzame bronnen. In de regionale energiestrategie (RES) is afgesproken dat er de komende jaren in Utrecht zonneweides, zonnepanelen op (publieke) gebouwen en windmolenparken worden aangelegd.

Dit gaan we doen:

• In Rijnenburg kiezen we voor een combinatie van wonen, recreatie en duurzame energie. We geven de investeerders in zonne-en windenergie voldoende tijd voor een sluitende businesscase.
• Gezien het enorme potentieel van Zon op Dak willen wij aansluitend op recente positieve ontwikkeling dat Utrecht zijn doelstelling voor Zon op Dak in 2030 verhoogt van 25% naar tenminste 30% van daken op grote gebouwen.
• In Utrecht komt minimaal 50% van de duurzame energiebronnen in lokale handen van energiecoöperaties of de gemeente zelf en vloeit minimaal 50% van de winst van deze duurzame energiebronnen terug naar de lokale gemeenschap.
• Lokale energiecoöperaties, waarvan de deelnemers Utrechters zijn, krijgen voorrang bij de vergunningverlening. Dit vergroot het draagvlak voor duurzame energie.

De gemeente geeft het goede voorbeeld

Natuurlijk moet de gemeente het goede voorbeeld geven. Dat kan op verschillende manieren.

Dit gaan we doen:

• In 2026 liggen op alle geschikte daken van onze gemeentelijke gebouwen zonnepanelen. We zoeken andere duurzame oplossingen voor gebouwen die vanwege bijvoorbeeld de monumentale status of draaglast geen zonnepanelen kunnen krijgen.
• De gemeente koopt 100% duurzame stroom in. Deze duurzame stroom moet voldoen aan de strengste voorwaarden. Ook onze leveranciers en subsidie-ontvangende organisaties zetten we hiertoe aan.
• Er komt een klimaattoets voor alle grote en kleine projecten.
• Zolang Utrecht gas inkoopt, is dat zo duurzaam mogelijk geproduceerd. De CO2-uitstoot die hiermee gepaard gaat compenseren we met Nederlandse duurzame energiecertificaten die, net als bij duurzame stroom, aan de strengste voorwaarden voldoen. We streven ernaar dat gemeente uiterlijk in 2030 geen aardgas meer gebruikt.
• Duurzaamheid wordt ook sterk verankerd in het inkoopbeleid van de gemeente. Voortaan koopt de gemeente alleen nog in bij partijen die circulair en duurzaam werken.

Gezonde lucht en meer groen

De luchtkwaliteit in Utrecht is nog steeds onder de maat. Utrechters hebben recht op gezonde lucht. Daarom zijn meer en steviger maatregelen noodzakelijk. Tijdens de coronacrisis zijn veel Utrechters hun directe leefomgeving beter gaan ontdekken en meer gaan waarderen. Onze groene gebieden in en rondom de stad moeten we koesteren en uitbreiden. Voor luchtkwaliteit: zie ook het hoofdstuk over verkeer.

Dit gaan we doen:

• We brengen de uitstoot van fijnstof en andere vervuilende stoffen verder terug.
• Houtstook in open haarden en pellet kachels geeft Utrechters een slechte luchtkwaliteit. Die  zorgt voor veel overlast en gezondheidsschade door fijnstof. We stellen en handhaven regels  voor bestaande houtstook. Nieuwe woningen krijgen geen rookkanalen voor houtstook en we belonen burgers financieel als ze hun rookkanalen voor houtstook onklaar maken (afdichten).
• We maken afspraken met bedrijven met veel uitstoot, bijvoorbeeld op Lage Weide, gericht op het verminderen van hun emissies en het beperken van de overlast voor omwonenden.
• We zorgen voor een financiële impuls in de groene recreatie- en natuurgebieden rondom de stad, zoals het Noorderpark/Gagelpolder, Parkbos De Haar, de Voorveldse polder en de landgoederen Amelisweerd en Rhijnauwen. We blijven investeren in onze parken, dierenweiden, kinderboerderijen en volkstuinen.
• We versterken de biodiversiteit in de hele stad, bijvoorbeeld via groene verbindingen.
• Natuurinclusief bouwen wordt de norm bij alle nieuwbouwprojecten.

De gevolgen van klimaatverandering

Door klimaatverandering zullen we in onze gemeente vaker te maken krijgen met hittegolven en hevige regenbuien. Om hier beter op voorbereid te zijn en de overlast te verminderen moeten we Utrecht klimaatadaptiever maken.

Dit gaan we doen:

• We gaan door met Waterproof030, het programma van gemeente Utrecht om de stad bestendig te maken tegen regenval en hitte. Door het vergroenen van de stad bestrijden we hittestress.
• We vergroenen onze wijken, investeren in de aanleg van plantsoenen en bomen en maken meer ruimte voor het groen, onder andere door het verlagen van de parkeernormen. Samen met de scholen zorgen we voor groenere schoolpleinen. Deze nodigen ook uit tot meer bewegen en spelen.
• We stimuleren Utrechters om hun tuin, dakterras of dak te vergroenen en de tegels de tuin uit te doen. De minimumgrootte van het dak voor subsidie aan groene daken vervalt. Bij alle bouwprojecten worden eisen gesteld aan groene daken en groen in de (gemeenschappelijke) tuinen).
• We maken onze gemeente regenbestendig. In samenwerking met het waterschap verbeteren we de plekken waar na een hevige regenbui veel overlast ontstaat. In samenwerking met het waterschap en betrokken inwoners pakken we ook knelpunten in de waterkwaliteit aan.
• We stimuleren Utrechters met een tuin om een regenton te plaatsen. Afhankelijk van het inkomen wordt deze geheel of gedeeltelijk gesubsidieerd.

Afval en de circulaire economie

We streven naar het verminderen van onze hoeveelheid afval en het meer en beter hergebruiken van ons afval.

Dit gaan we doen:

• We zorgen voor betere communicatie over het inzamelen van afval. Door verwarring te voorkomen kan iedere Utrechter een optimale bijdrage leveren.
• We stimuleren dat Utrechters minder afval produceren. We onderzoeken hoe we het principe ‘de vervuiler betaalt’  op een sociale manier kunnen hanteren.
• De kwijtscheldingsmogelijkheid voor de laagste inkomens bij de afvalstoffenheffing blijft bestaan.
• Meldingen van bewoners van afvaldumping worden sneller opgepakt zodat het zich niet opstapelt. Op dit moment komt het te vaak voor dat het ondanks meldingen lang blijft liggen, waardoor er alsmaar meer afval bij komt door bijvoorbeeld bedrijven die hun afval erbij dumpen.

Duurzaam omgaan met schoon water

Bij een duurzame stad hoort ook het duurzaam en circulair omgaan met water. Schoon zoet water zal op termijn schaars worden. De gemeente heeft samen met andere overheden zoals het waterschap en de provincie ook een rol in het waterbeheer. We streven naar het verminderen van ons waterverbruik en dragen bij aan een duurzame inzet van water.

Dit gaat we doen:

• Samen met andere overheden een bijdrage leveren aan duurzaam en circulair watergebruik.
• We zoeken de samenwerking met andere overheden en de drinkwatersector om te onderzoeken of de eerder aangelegde waterleiding in Leidsche Rijn opnieuw gebruikt kan worden voor een milieuvriendelijke en duurzame wateraanvoer voor onze stad.